Marek Kamiński – podróżnik i zdobywca obu biegunów napisał w jednej ze swych książek „Najlepiej przekazuje się wiedzę poprzez bycie razem i wspólne działanie”. No właśnie- to też jest kwintesencją harcerskiego uczenia w działaniu. Bo właśnie w działaniu powinny być zdobywane stopnie harcerskie.
Prostych rzeczy nie powinno się komplikować. Bo wtedy gubi się sens. Stopnie w drużynie harcerskiej nie mogą być dodatkowym działaniem, obowiązkiem o którym z lekkim przerażeniem sobie przypominamy. Stopnie harcerskie być osią wszelkich działań. Idea stopni pomoże Ci określić kogo masz z Kaśki czy Jacka zbudować. Oczywiście oni zawsze mają być sobą ale to drużynowy pomaga im w harcerstwie odkryć swoją osobowość i wzmocnić ją w zgodzie z duchem Prawa Harcerskiego. Właśnie na stopniach, na ich idei i wymaganiach budujemy program zapewniając tym samym zrównoważony rozwój. Krok po kroku prowadzimy młodych w stronę ideału wychowawczego kształtując tym samym mądrych, prawych, sprawnych i szczęśliwych przyszłych dorosłych . Tylko prowadząc drużynę w oparciu o stopnie nie marnujemy tej szansy na życiowy sukces każdego z nich. Tylko wtedy działamy metodą – stopniując trudności i w odpowiedniej, osiągalnej odległości pokazując metę danego wyścigu. Po kawałku budujemy mistrzów. Motywujemy do stawania się coraz lepszym poprzez zabawę, grę czy wreszcie wyczyn. Jak to zrobić by na stopniach oprzeć program?
Krok pierwszy
Wypisz wszystkie osoby w drużynie i przy nich zapisz zdobywany stopień. Zrób to analizując każdy zastęp oddzielnie. Każdy w zastępie powinien zdobywać stopień. Zlicz ile osób zdobywa dany stopień w każdym zastępie i zapisz to przy nazwie danego zastępu.
Krok drugi
Wydrukuj dwa razy wymagania na stopnie, które w danym roku są zdobywane. Jeden egzemplarz potnij na paski tak, by każde wymaganie było osobno. Drugą kartkę zostaw całą.
Krok trzeci
Pogrupuj tematycznie wymagania na stopnie – niech one stworzą oś tematyczną poszczególnych zbiórek, dni obozowych czy biwaków. Przypisz je do konkretnych dat. Dopasuj wymagania tam gdzie to możliwe do zainteresowań członków drużyny i połącz ze sprawnościami. Te grupy tematyczne to Twoje inspiracje na tematy poszczególnych zbiórek, z których każda realizuje jakąś część wymagań na poszczególne stopnie. Zaznacz na nie pociętej karcie które wymaganie będzie realizowane w ramach której zbiórki. Do tej tej kartki dołącz składy zastępów wraz z przypisanym do każdego zdobywanym stopniem.
Krok czwarty
Pomyśl które tematy zrobicie drużyną w której na efekt złoży się współdziałanie wszystkich zastępów a które każdy, być może współzawodnicząc z innymi, może zrobić oddzielnie.
Krok piąty
Przypisz zbiórki i zadania do zastępów. Zastępy mogą mieć różne lub takie same zadania - w zależności od tego jakie stopnie się w nich zdobywa. Jeśli mają różne działania – wykorzystaj współdziałanie zastępów w podsumowaniu efektu tych działań. Jeśli robią to samo, bo takie same stopnie są w nich zdobywane, możesz podnieść zaangażowanie zdrowym współzawodnictwem. Jeśli w jednym zastępie zdobywane są różne stopnie, to trudniejsze składowe wykonania zadania robią Ci, którzy zdobywają wyższy stopień a prostsze, którzy zdobywają niższy stopień. W dojrzalszej drużynie zastępy same określą jak realizują konkretne zadania lub nawet same określą zadania do postawionych przed nimi celów.
Krok szósty
Do poszczególnych tematów zbiórek wymyśl z radą drużyny pomysły na ich realizację – mniej ważne czy te pomysły wymyślicie z góry na cały rok czy też na krótszy okres. Niech będą oryginalne. Najlepiej takie, których jeszcze nie było. Bądźcie kreatywni. Szukajcie inspiracji w otaczającej Was rzeczywistości. Ale na zakończenie tworzenia planu każdej zbiórki sprawdźcie czy aktywny udział w zbiórce zapewnia realizację wszystkich przypisanych do niej wymagań. Jeśli gdzieś nie uda się wpleść w pomysł danego wymagania - przenieście kartkę z tym wymaganiem do innej zbiórki, gdzie bardziej Wam pasuje. Dokonajcie zmian w przypisaniu wymagań do konkretnej zbiorki na niepociętym arkuszu z wymaganiami na stopnie. Pamiętajcie: każde wymaganie gdzieś musi być przypisane.
Podsumowanie: W ten sposób aktywny udział w zbiórkach zapewnia realizację każdego wymagania każdemu kto w nich uczestniczy. Zdobywający wyższe stopnie wspierają lub nawet animują działania zdobywających niższe stopnie. Każdy jest zaangażowany w zbiórkę na swoim poziomie harcerskiej dojrzałości a nijako pośrednio realizuje wymagania na stopnie. Na koniec każdej zbiórki możesz zgodnie z niepociętym egzemplarzem wymagań na stopnie - wpisać każdemu kto brał w niej udział w kartę próby zaliczenie wymagania. To jeszcze mocniej zmotywuje do aktywnego udziału w zbiórkach. Zadziała stopniowanie trudności.
I na koniec: Nie rób testów i egzaminów na dany stopień. Harcerstwo to nie szkoła a drużynowy to nie nauczyciel a starszy brat czy siostra. Jeśli dobrze zaplanowaliście zbiórki wszyscy aktywni na zbiórkach w działaniu wykazali się wiedzą i umiejętnościami. Nauczyli się czegoś a nie tylko nauczyli się mówić o czymś – a to duża różnica. Pamiętaj: „Najlepiej przekazuje się wiedzę poprzez bycie razem i wspólne działanie”. I co najważniejsze, dzięki temu wszyscy w drużynie przeszli krok do przodu na drodze do ideału który wyznacza Prawo Harcerskie. W harcerstwie liczy się właśnie ta droga. To na ile każdy dzięki niej pójdzie do przodu. Próby zaś nie zamykaj testem szkolnym a niezapomnianym przeżyciem – biegiem który podsumowuje to co się działo w ciągu roku, wyzwaniem dopasowanym do stopnia dojrzałości czy nastrojowym ogniskiem.
Pamiętaj: dobry drużynowy przyznając jeden stopień już myśli o tym kiedy i jak doprowadzić ma do kolejnego. Zamyka pewien etap i otwiera kolejny. Bądź w tym mistrzem.